سوغات و صنایع دستی سیستان و بلوچستان

بشر همواره به دنبال راهی برای استفاده از مواد موجود در محیط زندگی اش بوده است. وی شاخ و برگ درختان، مو و پشم حیوانات و هر آنچه که در دسترسش بوده را به کار گرفته تا محصولاتی تازه را برای خود خلق کند و یا رنگ تازه ای به وسایل زندگی بدهد. این کار باعث شد تا به مرور زمان آثاری ارزشمند و هنرمندانه به وجود بیاید و روز به روز بر زیبایی آنها افزوده شود.

در گوشه گوشه ی ایران نیز هنر ها و صنایع دستی رواج دارند و از طرفداران زیادی برخوردارند. این هنرها گویای فرهنگ مناطق مختلف هستند و بخش مهمی از راه و روش زندگی را به نصویر می کشند.

حالا راهی دیاری دیگر از سرزمینمان هستیم تا با صنایع دستی و نقش و نگارهای چشم نواز و هنرمندانه ی آنها و غذاهای محلی لذیذ این منطقه آشنا شویم و در سفر به آن زیباترین ها و بهترینهایشان را برای عزیزانمان تهیه کنیم. به استان سیستان و بلوچستان می رویم؛ جایی که پیش از این نیز به آن سفر داشتیم و در مطالب زیر از آن سخن گفتیم:

 آداب و رسوم اقوام ایرانی | بلوچستان

غذاهای محلی سیستان و بلوچستان | گشت و گذاری خوشمزه

این بار می خواهیم سری به صنایع دستی این استان بزنیم.

همراه ما شوید و به دنیای صنایع دستی سیستان و بلوچستان قدم بگذارید...

سوزن دوزی

سوزن دوزی نام یکی صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان است که به دست توانا و هنرمند مردمان بلوچی بر روی پارچه نقش می بندد و جاودان می شود.

این هنر که در اصل، هنر تزئین پارچه است، سابقه ای طولانی و به دارازی قدمت تاریخ بلوچستان دارد و از این رو بعید نیست که آن را نام بلوچی دوزی به شما معرفی کنند.

در سوزن دوزی روی پارچه های ساده با نخ های رنگی و به کمک قلاب و سوزن طرح می زنند؛ طرح هایی که زنان بلوچ بیشتر از رویاهایشان الهام می گیرد. به همین جهت سوزن دوزی بازتاب دردها، آمال و آرزوهای زنان بلوچ است.

سوزن دوزی را بر روی سفره عقد، روتختی، کوسن، سجاده، رومیزی، پشتی و یا حتی لباس و ... انجام می دهند.

جالب است بدانید که سوزن دوزی انواع مختلفی دارد که از این قرارند:

ابریشم‌‌دوزی، گلابتون‌‌دوزی، نقده‌‌ دوزی، پته‌‌دوزی، سکمه‌‌دوزی، بلوچ‌‌دوزی، ممقان‌‌دوزی، سرمه‌‌دوزی، شماره‌‌دوزی، پولک‌‌دوزی، منجوق‌‌دوزی، پیله‌‌دوزی، ده‌‌ یک‌‌دوزی، خامه‌‌دوزی، کمند‌‌دوزی 

خامه دوزی (خمک دوزی)

خامه دوزی نام یکی دیگر از صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان است که به آن خامک دوزی یا خمک دوزی و یا حتی سفید دوزی نیز می گویند. اما قدیمی ترین واژه برای این هنر همان خمک دوزی است. به این دلیل این نام را بر این هنر گذاشته بودند که در سال های دور، ابریشم بدون هیچ گونه پرداختی از قبیل رنگرزی و پخت و پز یا سفیدکاری و در واقع به صورت خام استفاده می شده است.

در اصل خامه دوزی همان سوزن دوزی است که در آن از نخ ابریشم استفاده می شود.

قدمت این هنر را با زمان پیدایش ابریشم در سیستان برابر می دانند و جالب تر آن که از سیستان در اولین نوشتارهای اسلامی با عنوان مرکز تولید بهترین بافته های پشمی و ابریشمی یاد شده است. سیستان به علت داشتن باغ های بسیار زیاد توت یکی از بزرگ ترین مرکزهای تولید ابریشم بوده است. منابع تاریخی می گویند در حدود صد سال پیش در روستای چلنگ ِ زابل کارگاه های تولید پیله و ابریشم وجود داشته است. اوج شکوفایی هنر خامه دوزی را به دوره های اشکانی و سیستانی نسبت می دهند.

شما جلوه های این هنر را می توانید در تزئینات لباس، جانماز، انواع دستمال و سفره ها ببینید و یکی از این اقلام که به هنر خامه دوزی مزین شده را با خود به یادگار ببرید.

پریوار دوزی

پریوار دوزی یا پلیوار دوزی ، نام یکی دیگر از هنرهایی است که با دستان هنرمند مردمان سیستان و بلوچستان بر روی پارچه شکل می گیرد. در اصل پریوار دوزی سوزن دوزی و یا همان نوعی گلدوزی روی پارچه است و مستقیما بر روی لباس و یا پارچه به وسیله ی ابزاری مثل نخ، پارچه و سوزن دوخته می شود.

در این هنر، زمینه ی کار پارچه است که بخش هایی از آن با پریوار دوزی تزئین و زیبا می شود. در اصل این دوخت بیشتر در قسمت حاشیه ی روسری و اشارپ زنان بلوچی دیده می شود.

بیشتر اهالی بومی سیستان و بلوچستان و روستاهای شهرستان سراوان و ایرانشهر به این هنر مشغول هستند. البته در نقاط دیگری نیز از این هنر بهره‌مند هستند به عنوان مثال در بخش ایرندگان، از این هنر برای تزئین قسمت های پیش سینه، سرشلوار و دورآستین  و در روستاهای چانف، شکیم و ... نیز با به کارگیری نخ ابریشم و هنر پریوار دوزی، کلاه، عرقچین، سرمه دان، بازوبند، جلد دعا را تزئین می کنند.

سیاه دوزی

سیاه دوزی نوعی سوزن دوزی است که تنها از نخ سیاه رنگ که معمولا ابریشمی است، در آن استفاده می شود و برای تزیین سرآستین و پیش سینه ی لباس ها به کار می رود. نحوه ی دوخت به این صورت است که با دوخت دندان موشی ِ بهم چسبیده نقش هایی مثلثی شکل روی لباس می زنند و گاهآ دربین دوخت دندان موشی از دوخت زنجیره هم استفاده می کنند.

سکه دوزی و آینه دوزی

آینه دوزی و سکه دوزی، از آن دست اقلام هستند که در جهیزیه ی اغلب دختران سیستان و بلوچستان دیده می شود. این هنر بعد از سوزن دوزی، به دلیل مصارف تزئینی که دارد، در بین مردم و صد البته مسافران این استان بسیار محبوب است. به دوختن آینه در سایزهای مختلف در کنار پولک در لباس های محلی، جلیقه، روتختی و ... را آینه دوزی و یا سکه دوزی می گویند. گاهی ممکن است این هنر را در کنار ابریشم دوزی، قیطان دوزی و بخیه های تزئینی ببینید. 

در این هنر از سکه، منجوق و مروارید، پولک، آینه، خرمهره، دکمه صدفی، نوار یراق و پارچه استفاده می شود. استقبال مردم از این هنر به خاطر زیبایی اش بسیار زیاد است و محصولاتش تنوع فراوانی دارد، حتی به صورت دیوارکوب نیز از هنر سکه دوزی استفاده می شود.

 نمونه های دیگر این هنر در رختخواب عروس و یا حتی گردن بند شتر در عروسی نیز به چشم می خورد.

حصیر بافی، خولک بافی، سیس بافی

حصیر بافی، سیس بافی، خولک بافی و یا خلک بافی، هنری که قدمتی طولانی، به درازای تاریخ شهر سوخته و دریاچه هامون دارد و در میان مردمان سیستان و بلوچستان از جایگاه ویژه ای برخوردار است. این هنر در منطقه ی سیستان با گویش (خولک بافی) و در بلوچستان با گویش (تگرد) تلفظ می شود که از نظر نوع مواد ساخت نیز با یکدیگر تفاوت هایی دارند. خولک از ساقه های نی و تگرد از داز (برگ درختان خرمای وحشی) تهیه می شود.

از محصولات حصیری سیستان می توان سایه بان، پرده و توتن (نوعی قایق حصیری) را نام برد. سواس (صندل)، کچو (خورجین)، روپگ (جارو)، پروند (کمربند جهت بالا رفتن از درخت نخل)، سمان (زیرانداز)، سفت (جانماز)، کپات(سبد کوچک) نیز از محصولات حصیری بلوچستان هستند.

روستاهای حاشیه ی کوه خواجه و شهرستان زابل از مهم ترین منطقه های تولید محصولات حصیربافی در سیستان و نیکشهر، سراوان وسرباز از مهم ترین مناطق تولید این نوع محصولات در بلوچستان هستند.

سیس رشته هایی از الیاف است که در اطراف تنه درخت خرما می‌روید و به آن گیس درخت خرما گفته می شود. در سیس بافی از این الیاف برای تهیه برخی از ملزومات زندگی همچون تک(نوعی زیرانداز حصیری)، نولک (نوعی سبد دسته‌دار برای حمل علوفه و ماهی)، سوند ( نوعی حصیر برای ایجاد حصار و محدود کردن فضا)، کتل ( نوعی زنبیل)، قفس (برای نگهداری مرغ)، انواع طناب و کلاهک آباژور استفاده می شود.

سفال گری

سفال گری نیز از آن دست هنرهای قدیمی است که در سیستان و بلوچستان رواج دارد؛ برای درستی این ادعا می توان سفال های کشف شده در شهر سوخته را مصداق قرار دهید. 

روستای کلپورگان مهم ترین مرکز تولید سفال است که قدمتش در این هنر به پنج الی هفت هزار سال می رسد. بلوچی ها با استفاده از خاک رس اطراف محل زندگی شان، ظروف سفالی می سازند. سفال ها به علت نوع خاص خاک منطقه پس از پخت، قرمز رنگ می شوند. این ویژگی سفال منطقه ی کلپورگان را از سفال منطقه های دیگر متمایز کرده است.

زنان بلوچ، سفال ها را با دست می سازنند و از چرخ سفالگری استفاده نمی کنند. برای تزئین کردن سطح سفال ها از ترکیب آب و تیتوک (Tytok، سنگی که از کوه بیرک در نزدیکی محل بدست می آورند) استفاده می کنند، بعد با یک تکه چوب نازک ِ خرمای وحشی، روی سفال طرح و نقش می زنند. رنگ نقش ها قبل از پخت سفال قهوه ای ِ متمایل به قرمز است و پس از حرارت دیدن سیاه رنگ می شود.

هم اکنون در کلپورگان سراوان، هلونچکان نیکشهر و روستای کوه متیک سرباز سفالگری می کنند.

از محصولات سفالی می توان به کاسه، بشقاب، قندان، قوری، گلدان، سینی، کوزه، چلیم و... اشاره کرد که می توانند انتخاب خوبی برای سوغاتی سفرتان باشند.

جواهرات

به استناد متن های تاریخی هنر ترصیع در سیستان، نیشابور و هرات از سده های نخستین در جهان اسلام بسیار مشهور بوده و جالب است بدانید که جواهرات سیستان جزء هدایایی بودند که به مراکز حکومتی فرستاده می شده اند. وجود کوره های ذوب فلز بسیار قدیمی در این منطقه نشان از قدمت دور و دراز این هنر در این منطقه دارد.

کاربرد عمده ی زیورآلات برای خودآرایی بوده، اما گاه ریشه های مذهبی داشته و به عنوان قسمتی از بهای عروسی، از طرف خانواده ی داماد به عروس داده می شده است. 

اگر می خواهید از سفرتان به سیستان و بلچوستان، جواهرات و زیورآلات به یادگار ببرید، انتخاب های متنوعی پیش روی شما قرار می گیرد، چرا که این هنر تنوع زیادی در استان دارد؛ چیزی نزدیک به ۵۰ گونه مختلف از در (گوشواره)، چوری (النگو)، سربند، کپگو (گردن بند) و تاسنی (سنجاق سینه) را می توانید خریداری کنید.

دودنی بافی

گویا انواع هنر در سیستان و بلوچستان از قدمتی طولانی برخوردارست؛ دودنی بافی نیز یکی از همین هنرهای تاریخی است که بیشتر مردم سیستان از آن در تزئین خانه شان و گاهی هم به عنوان دفع چشم زخم از مال و جان استفاده می کردند. اما متاسفانه، گردی از نامهربانی بر این هنر قدیمی نشسته و در حال فراموشی است. این روزها تجملات دنیای امروز، جای خود را به هنرهایی مثل دودنی بافی داده اند.

دودنی بافی در اصل تورهای تزئینی است که با گیاه علفی با برگ های ساده منقسم و گلهای زرد متمایل به سفید که در اکثر نقاط استان رویش دارد، درست می شود.

قالی بافی

قالی و گلیم بافی از آن دست هنرهای اصلی ایرانی است که در اکثر استان ها و شهرها به آن مشغولند؛ زنان و دختران بلوچ هم از این قاعده مستثنا نیستند در زمان فراغت خود به بافت قالیچه می پردازند. قالی بافی تاریخی بس طولانی در سیستان و بلوچستان دارد تا جایی که فرش سیستانی از شهرت خاصی برخوردار است. جالب است بدانید که قالی سیستان از لحاظ مبنای تاریخی به ۳ دسته مختلف تقسیم می شود:

نوع تاریخی یا کهن، که تا آغاز قرن چهاردهم هجری (بیستم میلادی) بافته شده است.
نوع میانه، که از حدود اواخر قرن سیزدهم هجری (نوزدهم میلادی) بافته شده و هنوز هم بافته می‌شود.
نوع نو، که هم اکنون بافته می‌شود.

گلیم بافی

گلیم بافى هم یکی دیگر از صنایع دستی سیستان و بلوچستان است که در تمام این استان به خصوص در بین عشایر، طوایف بلوچ و بلوچ های ساکن سیستان بافت آن رواج دارد. عشایر این خطه، مواد اولیه گلیم را از پشم دام های خود تهیه می کنند. رنگ های گلیم سیستان و بلوچستان هم بیشتر تیره، با زمینه ی قهوه ای، قرمز تیره مایل به قهوه ای، آبی سیر و شتری و رنگ های روشن مثل زرد، سبز، کرم، قرمز و سفید است. نقش های این گلیم هم عموما راه راه و طرح های هندسی است. نوع گلیمی که در سیستان تولید می شود با نوع بلوچی آن، در نحوه ی برپایی دستگاه گلیم تفاوت دارد.

اگر به دنبال تحفه ای از سفرتان به این استان هستید، گلیم را می توایند در ابعاد مختلف، با کاربری های مختلف از جمله،  زیراندازف چادر شب، کناره، سجاده، جوال و ... خریداری کنید.

چادر بافى

یکی از هنرهای این استان که اغلب در میان عشایر و کوچ نشینان رواج دارد، چادر بافی است. چادرنشینان، برای اقام خود نیاز به چادری مستحکم دارند. آن ها این چادرها را از موی بز بر روی دار قالی می بافند و در آن زندگی می کنند.

پلاس بافی

پلاس نوعی زیرانداز است که مثل گلیم و قالی برای بافت آن، ابتدا چله کشی انجام می شود. در مرحله بعد، الیاف رنگین پشم تابیده را به شکل خطوط افقی از تار عبور می دهند و شانه می زنند. زمینه ی پلاس را معمولا خطوط افقی و رنگارنگ تشکیل می دهند. پلاس در اصل یک نوع گلیم پشمی است که از گذشته های دور از آن به عنوان زیرانداز جهت حفاظت از رطوبت، سرما و گرمای زمین به کار بسته می شده و از این جهت برای فرش کردن کف چادر عشایر بسیار مناسب بوده است.

پلاس و جاجیم نقش دوزی شده، در ظاهر شبیه به یکدیگرند اما تفاوتی هم دارند؛ در جاجیم خطوط عمودی هستند و در پلاس افقی.

پلاس را بیشتر به عنوان سجاده نماز و سفره پیش پای عروس استفاده می کنند.

نمد مالى

از دیگر هنرهاى دستى نمدمالى است. شستن، رنگرزى و تهیه پشم وظیفه مردان بلوچ مى‏باشد ولى ساخت نمد به عهده بانوان است. بعضى از نمدهاى بلوچ به لحاظ ترکیب متنوع رنگ‏ها از آثار هنرى نیز محسوب مى‏شود.

سفره بافى

سفره که به اصطلاح بلوچ‏ها «جهیزى» نام دارد زمینه‏اش از پشم شتر بافته مى‏ شود و در وسط آن اغلب ترنجى نقش بسته می شود. 

متاسفانه از این هنر، تصویری در دسترس نیست.

خراطی

خراطی، هنری است که علاوه بر استان سیستان و بلوچستان در استان های دیگر مثل لرستان رواج دارد. خراطی در اصل هنر ساخت اشیا از چوب است که با کمک دستگاهی مخصوص و بعد از طی مراحلی، اشیایی چون  قلیان، گهواره، پایه ی آباژور و ظروف تولید می شوند.

بقایای نقش برجسته‌های کاخ داریوش در تخت جمشید که در آنها تخت و چهار پایه و عودسوز مزین به هنر خراطی هستند، حکایت از قدمت دیرینه ی این هنر دارند.

لنج سازی

یکی از هنرهایی که از دیرباز در مناطق ساحلی این استان رواج داشته است، لنج سازی است. این هنر که بیشتر جنبه ی صنعتی دارد، بیشتر در بندر کنارک و چابهار رواج دارد.

فرهنگ غذایی مردم سیستان و بلوچستان

استان پهناور سیستان و بلوچستان در شرق جنوب شرقی ایران واقع شده و دارای پیشینه ی تاریخی و فرهنگی غنی است.

شرایط اقلیمی و جغرافیایی در هر بخش از این استان سبب شده تا مردم سلیقه ی غذایی متفاوتی داشته باشند؛ مثلا مردم چابهار و کنارک انواع خوراک ماهی را در وعده های غذایی خود می گنجانند و در قسمت هایی که خرما محصول عمده ی آن هاست خرما را ماده اصلی در تهیه ی غذای روزانه ی خود قرار می دهند و...

سیستان از گذشته های دور به "انبارغله" معروف بوده و این ویژگی در خوراکی ها و غذاهای آن ها مشهود است. گندم، جو و برنج از محصولات عمده بلوچستان می باشد. علاوه بر این کشت حدود ۱۶ نوع خرما و انواع میوه های گرمسیری در این استان صورت می گیرد.

مردم سیستان غذاهای تند و پر ادویه استفاده نمی کنند ولی مردم بلوچستان مانند مردم هند و پاکستان از غذاهای تند و پر ادویه استفاده می کنند.

استفاده ی بهینه از سبزی های کوهی منطقه چون " ترونگ " و "راب" ( نوعی سبزی که برای از بین بردن درد در اوایل بهار استفاده می کنند ) در طبخ غذاهای این استان دیده می شود.

دامپروری غنی سبب استفاده بسیار گوشت به ویژه گوشت بز و دوغ در غذاهای مردمان سیستان و بلوچستان است، تا جاییکه حتی برای پذیرایی از میهمانان خود دوغ می آورند.

در ادامه همراه کارناوال باشید تا با غذاهای محلی سیستان و بلوچستان بیشتر آشنا شویم. این نکته را هم در نظر داشته باشید که در آینده و در سفری دیگر انواع نان ها و خوراک های خرمای سیستان و بلوچستان را به شما معرفی خواهیم کرد.

تباهگ ( tabaheg )

از روزگاران قدیم مردم بلوچستان پیش از ماه رمضان غذایی لذیذ و خوشمزه را برای سحرهای این ماه آماده می کنند. از نیمه دوم ماه شعبان بلوچی ها بز یا گوسفندی را ذبح کرده و به چند قسمت تقسیم می کنند. در مرحله بعد به گوشت پودر انار و نمک زده و در آفتاب می گذارند تا خشک شود. این کار را در قدیم به خاطر نبود یخچال و امکانات انجام می دادند اما همچنان در این منطقه، مردم پیش از ماه رمضان با شور خاصی به آماده سازی تباهک می پردازند و برای جلوگیری از آلوده شدن گوشت در هوای آزاد، روی آن را پارچه ای تمیز می اندازند.

برای آماده سازی این غذا، گوشت خشک شده را حدودا نیم ساعت در مخلوط آب و نمک می جوشانند. در مرحله بعد برنج را با آب تباهک دم می گذارند تا طعم تباهک به خورد برنج برود. این غذا در شهرهای نیکشهر، فنوج قصرقند، لاشار و سرباز نیز تهیه می شود. 

تباهک یکی از غذاهای معروف و پرطرفدار این منطقه است.

دوغ پا

دامپرور بودن مردمان این دیار تاثیری مستقیم بر فرهنگ غذاییشان گذاشته است. یکی از غذاهایی که این تاثیر به خوبی در طبخ آن دیده می شود، دوغ پا ست.

دوغ پا نوعی خورش می باشد که با گوشت و دوغ آماده می شود. برای تهیه ی خورش دوغ پا باید گوشت و لپه و پیاز و نمک و ادویه را با دوغ پخته و سپس با برنج آن را سرو کرد.

تنورچه

تنورچه به دو روش سیخ زدن گوشت گوسفند و به روش کامل کباب شده ( قوزی ) آماده می شود. در هر دوی این روش ها از تنور برای طبخ گوشت استفاده می شود.

در روش سیخ زدن، گوشت گوسفند را بعد از ذبح به تکه هایی بزرگ تقسیم می کنند و به سیخ هایی از چوب درخت خرما می زنند و دور تنوری که زغالهایش گداخته شده قرار می دهند. برای آبدار شدن این نوع کباب در وسط آن ظرف آبی را قرار می دهند. این کباب را به تنهایی یا با پلو سفید سرو می کنند.

در شیوه ی دیگر گوسفندی را ذبح و سپس تمیز می کنند. شکم گوسفند را با نخی نسوز می دوزند و درون تنوری با زغال های گداخته می گذارند و در تنور را با کاهگل می پوشاند تا گوشت کاملا پخته شود.

این غذا با نام های دیگری از جمله ترونچه و تنوری نیز شناخته می شود.

بیشتر این غذا را به مردما چابهار نسبت می دهند.

آبگوشت ماهی ؛ لنجو

در سال های گذشته که هامون پر آب بود و مردمان این منطقه به صیادی مشغول بودند نوعی غذای سالم و لذیذ از ماهی تهیه می کردند. برای آماده سازی این غذا پیاز و ادویه و دوغ را با هم روی شعله می گذارند و پس از جوش آمدن مایع، ماهی را به آن اضافه می کنند. پس از پخته شدن ماهی، آن را از مایع جدا می کنند و آبگوشت ماهی آماده می شود. 

 "ماهی دیگی" و "ماهی دوغی" نام های دیگر "لنجو"  است.

دوغ برک یا درزنک

غذایی ساده و راحت که با آرد، روغن، نمک و ادویه و دوغ تهیه می شود. آرد را در روغن سرخ می کنند و سپس دوغ را به آن می افزایند. این غذا را باید تا قبل از جوشیدن هم زد تا مواد یک دست شود.

آبگوشت زابلی یا سیستانی

آبگوشت زابلی را با پیاز و گوشت، لپه، سیب زمینی، گوجه فرنگی و ادویه مخصوص سیستانی به اسم " آچار ačar" می پزند و به همین خاطر نام سیستانی را به آن داده اند. این آبگوشت در بین اهالی سیستان بسیار محبوب است.

ماهیگ پَچ

مردم بلوچ در فصل بارانی نوعی غذای متفاوت با ماهی و آرد درست می کنند که جالب و لذیذ است. برای تهیه این غذا از آرد گندم خمیری را آماده کرده و آن را پهن و به دو قسمت تقسیم می کنند. ماهی تازه را با برگ درخت خرما روی آتش کباب کرده، سپس ماهی کبابی را لای خمیر می گذارند و  آن را داخل تنور می پزند. 

اوجیزک

این غذا نوعی آبگوشت یا اشکنه با ادویه محلی آچار، گوجه، سیب زمینی، پیاز و روغن محلی آماده می شود. در انتهای پخت غذا درون آن تخم مرغ می زنند.

دلَک

غذایی راحت و ارزان با دانه های گندم. مردم بلوچ در ایام سوگواری و محرم، دانه های گندم را خرد کرده و از آن سوپی لذیذ تهیه می کنند.

هَلیسَه

در روزهای زمستانی و ایام محرم بلوچی ها سوپی غلیط با گوشت و پیه یا دُمبه و گندم درست می کنند.

سَبزک

در فصل سرما وقتی کسی سرما می خورد، اهالی بلوچ سوپی با گندم تازه طبخ می کنند. برای تهیه این سوپ خوشه های گندم تازه را روی آتش میگیرند و سپس آن را بر زمین می کوبند تا دانه ها جدا شود. دانه های گندم را خرد وبا آن سوپ می پزند.

تَخلان

این غذا نیز با گندم و دمبه تهیه می شود به این صورت که گندم نیمه زرد شده را می جوشانند، سپس آن را خشک کرده و با هاون خردش می کنند و گنرم خرد شده را با دمبه یا پیه گوسفند می پزند

مرغ محلی به همراه نان تینی

جوجه را با روغن محلی و پیاز می پزند و سپس با نان تیتی (یک نوع نان محلی ) سرو می کنند.

پکوره ( pakuoreh )

در جنوب ایران نوعی غذا شبیه به کوکو با آرد نخود، آرد گندم، گشنیز، ادیه های معطر، روغن و… درست و با نان سرو می کنند. دستور پخت آن از کشورهای عربی و پاکستان به ایران آمده است. این غذا چند سالی است که به وعده های غذایی مردم بلوچ اضافه شده. پاکوره را در اغلب شهرهای جنوبی مثل بوشهر می توانید نوش جان کنید.

املت سوزی

از غذاهای سنتی و خوشمزه این استان می توان به املت سوزی اشاره کرد. املت سوزی غذایی با پیاز، سیب زمینی، تخم مرغ، سیر، نمک، فلفل و روغن می باشد که در تهیه آن از " گیاه سوزی " استفاده می شود. گاهی اوقات در صورت نبود این سبزی، اسفناج را جایگزین می کنند.

بَّت ماش ( batt maash )

بت ماش غذایی مناسب ماه رمضان، زمستان و هنگام بارش باران است که آن را از برنج، روغن، ماش، افزودنی های معطر و… تهیه می کنند. غذایی رقیق که در هنگام بارش باران بسیار می چسبد. مردم ساکن در مناطق جنوبی بلوچستان بت ماش را با ترشی انبه و یا لیمو سرو می کنند.

"بت" نیز غذایی دیگر با برنج و ماش و حبوبات و ادویه است که بلوچ ها در وعده های غذایی خود آن را سرو می کنند.

کشک زرد

در روزهای سرد پاییز و زمستان، سیستانی ها در وعده ی صبحانه غذایی مغذی از فرآورده های ماستی غلات تهیه می کنند که می توان آن را در یک وعده ی غذایی کامل  استفاده کرد.

طرز تهیه این کشک با دیگر کشک ها متفاوت است؛ کشک زرد ترکیبی از بلغور گندم و لبنیات سیر، دانه‌ شوید، دانه‌ زیره‌ سبز یا سیاه، دانه‌ گشنیز، پودر زردچوبه، مقداری نمک و دوغ می باشد اما مابقی کشک ها یک فرآورده ی لبنی اند. 

کشک زرد را با پیاز و آب گوشت یا آب پخته، غذایی سریع طبخ و خوشمزه می باشد.

ترکیبات این کشک سبب شده تا برای تقویت حافظه، درمان ورم معده، یبوست، اسهال، فشارخون، جلوگیری از پوکی استخوان و ... مفید باشد.